عناصر ارتباطات:
عناصر ارتباطات را می‌توان به شرح زیر بیان کرد:
کانال، زمینه، محیط، پس خورد، تداخل امواج، پیغام، دریافت کننده، پردازش و منبع.
فرایند “ارتباطات” به‌انسان‌ها اجازه‌می‌دهد تا تجارب و دانش خود را در زمینه‌های مختلف به اشتراک بگذارند.
روش‌های ارتباطات انسانی:
روش‌های ارتباطی انسان را می‌توان؛ زبان علائم، مکالمه، نوشتن، اشاره، حالت و حرکات بدنی، پخش رادیو و تلویزیونی و سینما بیان کرد.
ارتباط می‌تواند به‌یکی از روش‌های رو در رو، یک طرفه، ارادی یِا غیر ارادی و شفاهی یا غیر شفاهی انجام گیرد. علاوه بر آن ارتباط می‌تواند درون فردی و میان فردی‌هم باشد.
تعاریف ارتباط:
تاریخ اندیشه‌های ارتباطاتی تعاریف متعدد و مختلفی را از سوی صاحب نظران،پژوهشگران و نویسندگان ارتباطات در خود جای داده است. هر یک از اندیشمندان با توجه‌‌‌به زاویه دید و اهمیتی که برای عناصر ارتباطات قائل‌هستند آن را تعریف کرده‌اند.
در این میان دو تعریف از مقبولیت خاصی‌برخوردار است.
تعریف اول؛ ارتباط را فرایندی می‌داندکه به واسطه‌ی آن ارتباط گر یا فرستنده از طریق یک رسانه یا مجرا پیامی را با تاثیراتی معین به گیرنده می‌رساند.
تعریف دوم؛ ارتباط را کنشی اجتماعی می‌داندکه افرادی از یک فرهنگ مشخص در واکنش به تجربه خود از واقعیت به مبادله‌ِ معانی می‌پردازد.
با این وجود نمی‌توان تعریف واحدی از ارتباط که‌همه افراد را قانع کند، ارائه‌داد. شاید‌هم اصلا چنین تعریفی وجود نداشته‌باشد. بنابراین سعی بر این است، اندیشه و نظریات گوناگون را تا حد امکان جمع آوری تا بتوان آنها را به‌یک مرز مشترک نزدیک ساخت.
“ارتباطات” از دیدگاه عده‌ایی بر مفاهیم متفاوت و گاهی متضاد گفته می‌شود. از طرفی هم ارتباط را تبادل متفکرانه دیدگاه‌ها از طریق یک مکالمه معنادار بین دو انسان‌که به نوعی ارسال پیام ساده و بدون تفکر است، می‌دانند. با این تعریف می‌توان گفت ،ماشین ها و جانوران نیز ارتباط برقرار می کنند.
از طرف دیگر می‌توان ارتباطات را یک فرایند سازمان یافته‌برای تبادل اطلاعات بین بخش ها که معمولا بواسطه یک رشته‌علائم انجام می گیرد، تعریف کرد. گروهی در تعریف خود بر ترغیب و اقناع یا همانندی و اشتراک اندیشه با ابعاد گسترده‌تر و تاثیرگذار قلمداد کرده‌اند. عده‌ای بر پاسخ و بازتاب تاکید بیشتری کرده‌اند. و برخی دیگر از اندیشمندان بر عنصر پیام تاکید دارند.
حتی لسول در سال ۱۹۴۸ یک مدل ارتباط کلامی ارائه می‌دهد. این مدل یکی از اولین نمونه‌های مدل ارتباط به مانند یک فرایند است:”چه کسی چه چیزی را از چه مجرایی به چه کسی و با چه تاثیری می‌گوید”.
او بر مفهوم” تاثیر” ارتباط تاکید داشت. از نظر متفکران دیگر مفاهیم “قصد” و “بافت”ارتباط اهمیت اساسی دارند.زیرا بیشتر ارتباط‌گران از ایجاد ارتباط هدفی‌دارند و نیز شرایط اجتماعی ارتباط لزوما بر نحوه‌ی بیان و فهم پیام ها تاثیر می‌گذارد.
ارتباط در آموزش
ارتباط برقراری رابطه‌بین دو فرد، دو موضوع، دو اندیشه‌یا بیشتر و به‌عبارتی، تفاهم و اشتراک فکر و اندیشه‌بین معلم و دانش آموز یا دانشجویان است. به‌بیان دیگر ارتباط انتقال پیام از فرستنده (معلم) به‌گیرنده (دانش آموز) به شرط آنکه محتوا و منظور پیام مورد نظر فرستنده به گیرنده‌پیام انتقال یابد و همینطور بالعکس.
بر اساس مفاهیم و تعاریف ارائه‌شده می توان اینگونه برداشت کردکه فقط انتقال یک پیام نمیتواند به‌مفهوم ارتباط باشد. در جریان انتقال باید نوعی وجه اشتراک دانسته‌ها بین فرستنده‌و گیرنده‌پیام وجود داشته‌باشد تا این دو بتوانند یکدیگر را تحت تأثیر قرار دهند و تغییرات لازم را به‌وجود آورند. همچنین، ارتباط رابطه‌انسانی را از حالت جمود به‌مرحله وجود می‌رساند و از حالت بالقوه به‌حالت بالفعل در آورده و به‌آن واقعیت تاریخی می‌دهد. به‌عبارت دیگر باید گفت؛ رابطه‌انسانی بدون ارتباط مانند عکس یا تصویری است که هنوز ظاهر نشده و حدود مشخصات آن آشکار نیست.
یک مورد دیگر در این تعاریف ارتباط و ارتباطات وجود دارد و آن مکانیسم ارتباط است.
کولی ارتباط را یک مکانیسم یا جریان خاصی می‌داند که معمولاً در آن پیام‌های شخصی یا گروه‌هی، منشأ و منبع آن ارتباط محسوب می‌شود. این امر، اغلب با نشانه‌ها و علائم های مخصوص (رقم، کلمه، صدا و …) از طرف فرد یا مرکز فرستنده ارتباط گر یا تهیه کننده پیامها رمزگذاری شده و با استفاده‌از یک وسیله مجزا یا شبکه ارتباطی منتقل یا پخش می‌شوند.
این پیام پس از دریافت از طرف فرد یا مرکز گیرنده به نشانه و رمز های زبان عادی تبدیل شده و به مخاطب یا مخاطبان ارائه می‌شود. در نتیجه می توان گفت که ارتباط، انتقال پیام به‌دیگری و اساس شکل گیری جامعه امروزی است.
انواع ارتباط :
ارتباط مستقیم و رو در رو: این ارتباط بدون واسطه‌بین شخص پیام دهنده و شخص پیام گیرنده ایجاد می‌شود. منظور ارتباط رو در رو یا face to face است. در این نوع ارتباط پیامها مستقیما بین دو فرد رد و بدل می‌شود.
این نوع ارتباط ویژگیهایی هم دارد، مانند:
۱- فرصت جابجایی پیام گیرنده و پیام دهنده
۲- فرصت تصحیح یکدیگر
۳- ارتباط رو در رو، عمیق و تاثیر گذار
۴- قابل رویت بودن آثار پیام
ارتباط غیر مستقیم و غیر شخصی: این نوع ارتباط در جوامع پیشرفته‌انسانی بسیار گسترده شده است. افراد برای برقراری ارتباط با یکدیگر و با محیط زندگی خود و نیز برای کسب اطلاعات از سایر نقاط دست به ارتباط غیر مستقیم و با واسطه می زنند، یعنی ارتباط از طریق روزنامه‌ها، مجلات، تلفن و … برقرار می‌کنند.
ارتباط درون فردی: به ارتباط هر فرد با خودش ارتباط “درون فردی” می‌گویند. ارتباط درون فردی‌اعمال ذهنی خودآگاه از قبیل تفکر،محاسبه،برنامه‌ریزی، تخیل و یادآوری را شامل می شود.
همچنین خواب دیدن فرد جزء این گروه ارتباطی محسوب می‌شود. بیشتر این جریانات در ذهن صورت می‌گیرد. اما گاه سایر قسمت‌های بدن هم درگیر آن می‌شود.
مثلا، وقتی در حال نوشتن چیزی هستیم ممکن است بلند بلند با خود حرف بزنیم، دست خود را حرکت دهیم و یا حالت‌های خاصی به چهره خود بدهیم.
ارتباط جمعی: ارتباط غیر مستقیمی‌است که‌از طریق رسانه‌ها همگانی بین گروههای وسیع انسانی ایجاد می‌شود.این ارتباط شامل برنامه‌های سرگرم کننده و انتشار اخبار و اطلاعاتی می‌شود که سازمان‌های دولتی یا شرکت‌های خصوصی برای انبوه مخاطبان خود پخش می کنند.
ارتباط جمعی‌تعبیر جدیدی است که جامعه شناسان آمریکایی برای مفهوم Mass Media بکار برده‌اند. این واژه که از ریشه‌لاتین Media (وسایل) و اصطلاح انگلیسی Mass یا توده تشکیل شده‌است.
از نظر لغوی به‌معنای ابزارهایی است که از طریق آنها می‌توان با افراد بطور جداگانه یا با گروههای خاص در حد وسیع بطور یکسان و همزمان دسترسی پیدا کرد. امروزه این وسایل عبارتند از: روزنامه‌ها، رادیو، تلویزیون، سینما، اعلان ها و …
بدیهی است که در میان ابزارهای پخش پیام مانند؛ روزنامه، رادیو و تلویزیون وجه اشتراک هایی وجود دارد. این وجه مشترک همان پخش پیامها بصورت متناوب است.
ارتباط نوشتاری: ارتباط نوشتاری ارتباطی است که‌در آن اطلاعات از طریق قلم بر کاغذ نقش می‌بندد. (مانند نامه،روزنامه، کتاب و …)
ارتباط غیر نوشتاری: ارتباطی است که اطلاعات و افکار از طریق امواج مانند رادیو، تلویزیون، تلفن، تلگراف و … میان مردم رد و بدل می‌شود.
ارتباط کلامی: در این نوع ارتباط اطلاعات و افکار از طریق زبان و گفتار منتقل می‌شوند (نظیر، تلفن و تلگراف)
ارتباط غیر کلامی: ارتباطی است که مفاهیم و معانی بدون دخالت زبان و گفتار میان انسانها منتقل می‌شوند (نظیر عکس، تصویر، فیلم و رنگ‌ها، لباس و …)
ارتباط ابزاری یا ماشینی: این نوع ارتباط، درست بر عکس ارتباط انسانی است، گردش اطلاعات میان دو ابزار یا ماشین ردوبدل می‌شود (نظیر اطلاعات مخزن به بلندگو یا صفحه‌تلویزیون(
ارتباط ملی: ارتباطی است که‌پیام‌ها، اطلاعات و مفاهیم از طریق وسایل ارتباط جمعی نظیر (رادیو، تلویزیون، مطبوعات و …) در چهار چوب جغرافیایی یک کشور منتشر می‌شود.
ارتباط فرا ملی: پیامها و اطلاعات به واسطه ماهواره‌ها، از مرزهای جغرافیایی عبور کرده و به ما می رسند. این نوع ارتباط سبب نزدیکی میان انسانها بر روی کره‌زمین می‌شود (مانند تلویزیون آسیایی و اروپایی و تلویزیون بدون مرز و …)
ارتباط زمانی: ارتباطی است که انتقال اطلاعات باید در زمان معین انجام گیرد در غیر این صورت ازرش چندانی ندارد (مانند گزارش‌های خبری)
ارتباط غیر زمانی: درست عکس ارتباط زمانی، محدود به‌زمان خاصی نیست و اطلاعات آن می‌تواند پیوسته معتبر باشد (مانند کتابخانه)
ارتباط سازمانی: در این نوع ارتباط برای انتقال اطلاعات و دریافت پیام نیازمند امکانات گسترده فنی، برنامه‌ریزی، سازماندهی، بودجه، پرسنل و … است (مانند رادیو و تلویزیون، تلکس و فاکس(
ارتباط غیر سازمانی: ارتباطی است که به امکانات فنی، بودجه، سازماندهی و مقررات نیاز ندارد (مانند نامه و گفت و شنودهای حضوری(
ارتباط نمادین: ارتباطی است که طی آن پیامها در قالب علائم و نشانه‌ها ار طریق حواس فرد دریافت می‌شود (مانند حالات چهره‌پیام دهنده، لحن، طنین صدا و حرکات بدنی) این عوامل بخشی از پیام‌هستند که گیرنده پیام آن را نشانه‌خوانی می‌کند. البته این حالات و حرکات می‌تواند در فرهنگ‌های مختلف معانی متفاوتی داشته‌باشد.
ارتباط انسانی: اطلاعات و مفاهیمی‌که میان دو انسان ردوبدل می‌شوند (مانند نامه، تلفن و(…
ارتباط فرا انسانی: به ارتباط انسان با غیر انسان “ارتباط فرا انسانی” یا برون فردی می‌گویند. این ارتباط شامل ارتباط انسان با حیوان، ارتباط انسان باابزار و ماشینهای هوشمند و ارتباط انسان با عوالم غیبی نیز است. بنابراین ارتباط با ارواح،تله پاتی و ارسال علائم برای موجودات فضایی نیز در این مقوله می‌گنجد.
ارتباط با حیوانات: ما می‌دانیم‌که حیوانات تا چه اندازه می‌توانندبا انسان ارتباط برقرار کنند.حیواناتی از قبیل سگ، دلفین، پرندگان خاص، میمون و … به سهولت نسبت به علائم‌انسانی واکنش نشان می‌دهند. آنها قابلیت فراگیری دارند. برخی از حیوانات نشان داده‌اند که دست کم می توانند نمادپردازی بنیادین زبان را بیاموزند و مانند کودکان قواعد دستوری را به کار برند.
ارتباط با ماشین: ارتباط با ماشین‌ها بدل به تجربه روزمره‌اغلب ما شده است.ما هنگام رانندگی، دوچرخه سواری و یا کار با کامپیوتر دستور عمل‌هایی می‌دهیم و آنها به طور خودکار به این علاتم و دستورها، عکس‌آلعمل نشان می‌دهند. بازخوردی که ما از این دستگاه ها دریافت می‌کنیم در کنترل موفقیت آمیز آنها اهمیت دارد.
ارتباط با ارواح و فرا آگاهی: ارتباط با ارواح اصطلاح واسطه(مدیوم) معنای خاص خود را دارد که با معنای متعارف آن در علوم ارتباطات متفاوت است.شواهد معتبری مبنی بر واقعیت داشتن فرا آگاهی-تله پاتی یا ارتباط فکری از روشی غیر از روش مادی وجود دارد.(راین ۱۹۳۵) وجود محمل و رسانه این ارتباط مورد تردید است و کل این پدیده وجهی اسرار آمیر از ارتباط بینا فردی به شمار می آید.
ارتباط با موجودات فضایی: در سال ۱۹۷۳ کارل ساگان و فرانک دریک، محققان دانشگاه کرنل آمریکا،لوحی طراحی کردند. این لوح با نمودارها و اطلاعات اولیه درباره زمین،وضعیت و انسان‌های ساکن آن و نیز تصویر زن و مردی که مرد دست خود را به نشانه خوش آمدگویی بالا برده است، طراحی شده است. این لوح با سفینه پایونیر ۱۰ به فضا پرتاب شد. این پیام تا جایی که ما می‌دانیم‌هنوز پاسخی دریافت نکرده است. ولی این لوح نشان می‌دهد که موفقیت ارتباط به شناخت فرهنگ‌گیرنده و مجموعه همه رمزگان ها بستگی دارد. چرا که موجودات فضایی باید دارای توانایی خواندن رمزگان نمودار ، نشانه های گرافیکی و نیز ایما و اشاره باشند تا بتوانند معنای مضمون لوح و حرکت دست مرد را بفهمند.
در مجموع می توان گفت؛ همه متفکران و نظریه پردازان” ارتباط ” را یکی از کنش های بنیادین انسانی می‌دانند. کنشی که بی‌وقفه ادامه دارد. زیرا حتی در خواب هم ذهن ما خاطرات را به قالب تصاویر رویا در آورده و به آنها آرایش تازه‌آی می‌دهد. هنگام کار همواره آگاهانه یا ناآگاهانه در حال مبادله‌ی اطلاعات هستیم. ممکن است چیزی بگوییم، اما حالت ناخواسته چهره‌مان معنای دیگری از سخن‌مان را نشان دهد. آنچه می‌گوییم و آنچه می‌پوشیم بر دیگران تاثیر می‌گذارد.
ارتباط شبکه‌ای: این ارتباط نوعی ارتباط بینا فردی است که بواسطه شبکه‌های ارتباطی فراگیر و عمومی صورت می‌گیرد. این ارتباط شامل کلیه مکاتبات نوشتاری، تصویری، صوتی و ویدیویی است.
این ارتباط امروزه بسیار فراگیر و جهانی شده است. بطوریکه جزء زندگی روزمره انسان شده و تمامی ابعاد انسانی و ارتباطات را تحت تاثیر خود قرار داده است. شاید دانشمندان عصر حاضر در حال ارائه تعاریف جدیدی برای این نوع از ارتباط هستند. مطمئنا هم تعداد این تعاریف کم نخواهد بود.
نکته آخر اینکه، البته این مقوله هزگز نقطه آخر نخواهد داشت. و تا انسان وجود دارد،” ارتباط و ارتباطات” هم وجود خواهد داشت. چرا که به گفته دانشمندان؛ “هیچ کس نمی تواند بدون برقراری ارتباط زندگی کند”.